Quá trình hình thành lễ hội Cầu bông của người Kinh tại Bình Phước

Lễ hội Cầu bông ra đời vào khoảng nửa cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX gắn với quá với quá trình di dân và định cư của người Kinh ở Bình Phước (trên địa bàn tỉnh Bình Phước có sự cộng cư của 41 dân tộc anh em – Kinh, Stieng, Khmer, Mnông, Hoa, Tày, Nùng… ).

Trong quá trình khai phá và định cư, người Kinh đã mang theo truyền thống cộng đồng làng, tục thời cúng Thành Hoàng đến với vùng đất mơi mà lập nên các ngôi đình thần. Và hằng năm, tại các ngôi đình thường diễn ra các nghi thức, nghi lễ cúng tế các vị thần Thành Hoàng Bổn cảnh. Và một trong số những lễ hội lớn tiêu biểu của người Kinh ở Bình Phước trong tín ngưỡng thờ thần là lễ hội Cầu Bông (lễ còn lại là lễ hội Kỳ Yên).

Lãnh đạo và nhân dân dâng hương tưởng nhớ các bậc tiền hiền tại lễ Cầu bông. Ảnh: Báo Bình Phước

Hiện nay, lễ hội Cầu bông của người Kinh tại Bình Phước được cộng đồng thực hành tại 5 ngôi đình và một miếu thờ Thành Hoàng, cụ thể:

- Đình thần Suối Cạn (xã Minh Hưng, huyện Hớn Quản) diễn ra vào ngày 18 tháng sáu.

- Đình thần Tân Khai (xã Tân Khai, huyện Hớn Quản) diễn ra vào ngày 17 và 18 tháng bảy.

- Đình thần Hưng Long ( thị trấn Chơn Thành, huyện Chơn Thành) lễ hội diễn ra vào ngày 15 và 16 tháng bảy.

- Đình thần Thanh An (xã Thanh An, huyện Hớn Quản) diễn ra vào ngày 15 và 16 tháng mười.

- Đình thần Tân Lập Phú (phường Phú Thịnh, thị xã Bình Long) diễn ra vào ngày 8 và 9 tháng chín.

- Miếu thần Hoàng Đức Hòa (thị trấn Đức Phong, huyện Bù Đăng) diễn ra vào ngày 13 và 14 tháng mười.

Ở mỗi địa phương sẽ có ngày tổ chức khác nhau, nhưng thường ngày lễ hội được tổ chức trong tháng tám – chín - mười (âm lịch). Và theo phong tục cứ 3 năm sẽ tổ chức đại lễ một lần (gọi là tục tam niên đáo lệ).

Chánh điện đình thần Hưng Long. Ảnh: Sở Văn hóa và Thể thao Du lịch tỉnh Bình Phước

Những nghi thức đặc trưng trong lễ hội Cầu bông của người Kinh tại Bình Phước

Dù được diễn ra ở nhiều nơi thờ tự tại Bình Phước, nhưng lễ hội Cầu bông vẫn tổ chức trong hai ngày:

Ngày thứ nhất sẽ là lễ trình thần, lễ rước bội, lễ thỉnh sanh, lễ tiên thường.

Lễ hội Cầu bông Bình Phước là lễ hội truyền thống của cộng đồng người Kinh. Ảnh: Internet

Ngày thứ hai sẽ là lễ chính tế với các nghi thức khai lễ, lễ cúng Tiền hiền - Hậu hiền, sau đó sẽ tổ chức diễn trò, bao gồm các tiết mục nghệ thuật dân gian độc đáo.

Các nghi thức của lễ hội sẽ thực hiện theo các quan niệm đạo Phật, khác hoàn toàn so với những lễ hội dân gian của các dân tộc trên cùng địa bàn.

Các nghi lễ trong ngày thứ nhất

Lễ trình thần thực hiện vào 14h00 chiều ngày thứ nhất để dâng lễ trình báo với Thành Hoàng về những người thực hiện nghi lễ trong lễ hội Cầu bông. Nghi thức cúng sẽ được thực hiện bởi các thành viên trong Ban Quý trong trang phục gọn gàng, khấn cúng niệm hương và không đọc văn tế. Sau khi thực hiện xong nghi thức cúng thì những người tham gia sẽ xếp hàng dâng hương lên bàn thờ Thành Hoành, Tiền hiền - Hậu hiền.

Ban quản lý đình thần Hưng Long thực hiện nghi thức cúng tiền bối- hậu bối của lễ hội Cầu bông. Ảnh: Sở Văn hóa và Thể thao Du lịch tỉnh Bình Phước

Lễ thỉnh sanh thực hiện vào lúc 15h00 chiều, dâng trình lễ vật và xin Thành Hoàng cho phép mổ heo để dùng cho lễ hội (heo được lựa chọn phải là con heo sống tuyền sắc - tức “một màu”, thuộc loại giống thuần chủng, không lai tạp). Ngoài ra còn có các lễ vật khác như hoa quả, nhang đèn, trầu, rượu… được sắp xếp lên bàn thờ Thành Hoàng, Tiền hiền - Hậu hiền và thần Nông. Heo sống được dâng lên để thực hiện nghi thức cúng lễ thỉnh sanh rồi mới được mang đi mổ thịt. Một ít huyết heo và một nhúm lông gáy thêm một nhúm lông đuôi của con heo sẽ được giữ lại. Thịt heo được làm xong, rửa sạch sẽ, đưa nguyên con lên chính điện cùng với phần huyết mao để cúng, còn phần lòng heo và huyết heo sẽ dùng để nấu cháo dâng lên cúng ở đình thần.

Các nghi lễ được thực hiện một cách nghiêm trang, chỉn chu. Ảnh: Internet

Tiếp tục lễ hội Cầu bông là lễ tiên thường thực hiện lúc 18 giờ chiều. Lễ vật dâng cúng chính là thịt heo sống nguyên con đã mổ thịt sau lễ thỉnh sanh, cùng với cháo đã nấu chín. Các thành viên trong Ban Quý tế sẽ đứng trước bàn thờ Thành Hoàng bái ba bái rồi dâng hương, sau khi xong thì phần tiền vàng trên bàn thờ sẽ được mang đi đốt, kết thúc ngày lễ thứ nhất.

Các nghi lễ trong ngày thứ hai

Lễ chính tế là nghi lễ quan trọng nhất trong lễ hội Cầu bông. Lễ vật Thành Hoàng sẽ bao gồm một phần thịt sườn heo sống với 7 thanh sườn, còn tại bàn thờ Tiền hiền - Hậu hiền thì là phần thịt heo sống với 5 thanh sườn, bàn thờ Chúa tể sơn lâm sẽ dâng lên một phần thịt heo sống thêm các lễ vật khác như hoa quả, nhang đèn, rượu, trà, trầu cau… Cùng với lễ vật do Ban Quý tế chuẩn bị, nhân dân và du khách thập phương đến tham dự lễ hội sẽ đặt các lễ vật dâng cúng tại bàn hội đồng trước bàn thờ Thành Hoàng.

Người dân dâng lễ, thắp hương khấn vái những điều tốt lành sẽ đến với bản thân và gia đình. Ảnh: Internet

Nghi thức tiến hành lễ chính tế được tổ chức vào lúc 8 giờ sáng bằng nghi thức khai lễ, cúng tế và hóa văn. Sau đó là lễ cúng Tiền hiền - Hậu hiền. Sau khi cúng đình hoàn thành, cộng đồng sẽ vào đình dâng hương và cầu xin sức khỏe, bình an, thịnh vượng, mùa vụ bội thu…

Lễ rước bội và hoạt động hát bội - Vào dịp đại lễ (3 năm một lần) Ban tổ chức lễ hội sẽ liên hệ với đoàn hát bội chuyên nghiệp để chuẩn bị các tiết mục võ ca để biểu diễn trước cửa đình. Các đoàn hát bội sẽ biểu diễn những tiết mục tuồng, tích gắn liền với lịch sử, văn hóa, các khúc sử thi thần thoại hoặc những câu chuyện dân gian nhằm giáo dục con người, một số tiết mục phổ biến như: Vua Quang Trung đại phá quân Thanh, tiếng trống Mê Linh...

Ành: Internet

Đến lễ chính, khi đoàn hát bội đến cửa đình, đại diện đoàn hát bội sẽ thắp hương lên trên ngai thờ Tổ hát bội, lúc này Chánh tế sẽ bưng một khay trầu, rượu, nhang đèn, cùng các thành viên trong Ban Quý tế đem theo dàn lễ bộ ra cổng đình trao cho đại diện đoàn, để nghênh đón rước Tổ hát bội và đoàn hát bội vào đình.

Sau đó, đoàn hát bội sẽ đưa ngai thờ Tổ vào đình xin phép Thành Hoàng được đặt ngai thời Tổ sau sân khấu của võ ca. Lúc này đoàn hát bội mới tiến hành đưa các dụng cụ, đồ dùng của đoàn hát vào đình và chuẩn bị biểu diễn.

Ngoài ra, ngày thứ hai cũng tổ chức phần hội với những trò chơi dân gian quen thuộc như chọi gà, đụng trâu, đi cà kheo, đánh cờ, cho chữ v.v. Quanh khu vực lễ hội có thể tìm thấy những gánh hàng rong bán đồ lưu niệm như vòng tay, móc chìa khóa, sách về Phật pháp.

Các tiết mục múa lân cũng được biểu diễn trong Lễ hội Cầu bông Bình Phước. Ảnh: Internet

Với những giá trị văn hóa, thực hành tín ngưỡng - lễ hội Cầu bông của người Kinh tại Bình Phước ngoài mục đích là cầu mong các vị nhiên thần, nhân thần, Tiền hiền - Hậu hiền phò trợ cho nhân dân trong xóm có được một mùa màng bội thu, mưa thuận – gió hòa. Lễ hội còn là kết quả của sự giao thoa văn hóa cư dân tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc cho tỉnh Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung.

Anh Thư (Tổng hợp, ảnh nguồn: Internet). Theo Viet Kings